Дар раванди ворид шудан ба бозори ягонаи ҷаҳонӣ чой ба мисли қаҳва, какао ва дигар нӯшокиҳо аз ҷониби кишварҳои ғарбӣ баҳои баланд гирифта, бузургтарин нӯшокии ҷаҳон гардид.
Тибқи охирин омори Шӯрои Байналмилалии Чой, дар соли 2017 майдони кишти чой ба 4 миллиону 890 ҳазор гектар, истеҳсоли чой ба 5 миллиону 812 ҳазор тонна ва истеъмоли чой ба 5 миллиону 571 ҳазор тонна расидааст.Тазоди байни истехсол ва фуруши чой дар чахон хануз хам намоён аст.Рушди чой дар ҷаҳон асосан аз Чин ва Ҳиндустон аст.Чин ба бузургтарин тавлидкунандаи чой дар ҷаҳон табдил ёфт.Бо ин мақсад, ҷудо ва таҳлили шакли истеҳсол ва савдои ҷаҳонии чой, ба таври возеҳ дарк кардани тамоюлҳои динамикии саноати чой, барои интизории дурнамои рушд ва тамоюлҳои савдои саноати чойи Чин, роҳнамоии таъминот аҳамияти бузург дорад. ислоҳоти сохтории паҳлӯ ва баланд бардоштани рақобатпазирии байнулмилалии чойи чинӣ.
★Хачми савдои чой кам шуд
Тибқи омори махзани омори ғизо ва кишоварзии Созмони Милали Муттаҳид, дар ин марҳила 49 кишвари бузурги чойпарварӣ мавҷуд аст ва кишварҳои истеъмолкунандаи чой 205 кишвар ва минтақаи панҷ қитъаро фаро мегиранд.Аз соли 2000 то 2016 ҳаҷми умумии савдои чой тамоюли болоравӣ ва сипас тамоюли коҳишро нишон дод.Ҳаҷми умумии савдои ҷаҳонии чой аз 2,807 миллион тоннаи соли 2000 то ба 3 миллиону 4423 миллион тонна дар соли 2016 афзуда, 22,61 фоизро ташкил дод.Аз ҷумла, воридот аз 1343200 тоннаи соли 2000 то 1741300 тонна дар соли 2016 афзуда, 29,64%;содирот аз 1464300 тоннаи соли 2000 то 1701100 тонна дар соли 2016 афзуда, 16,17% афзоиш ёфтааст.
Солҳои охир ҳаҷми савдои ҷаҳонии чой тамоюли коҳишро нишон дод.Ҳаҷми умумии савдои чой дар соли 2016 нисбат ба ҳамин давраи соли 2015 163 ҳазор тонна кам шуда, нисбат ба як сол 4,52% кам шудааст.Аз ҷумла, ҳаҷми воридот нисбат ба ҳамин давраи соли 2015-ум 114,5 ҳазор тонна, нисбат ба ҳамин давраи соли 2015 6,17 фоиз ва содирот 41,1 ҳазор тонна кам шудааст. 2,77% коҳиш ёфт.Фарқи байни ҳаҷми воридот ва содирот пайваста кам мешавад.
★Таксимоти байникитъавии савдои чой тагьир ёфт
Бо тагьир ёфтани истеъмол ва истехсоли чой хачми савдои чой дар байни китъахо мутаносибан инкишоф ёфт.Дар соли 2000 содироти чойи Осиё 66%-и содироти чойи ҷаҳонро ташкил дод, ки он ба асоси муҳимтарини содироти чой дар ҷаҳон табдил ёфт, Африқо 24%, Аврупо 5%, Амрико 4% ва Океания дар 1%.То соли 2016 содироти чойи Осиё ҳамчун ҳиссаи содироти чой дар ҷаҳон 4 дарсад коҳиш ёфта, ба 62% расид.Африқо, Аврупо ва Амрико каме афзоиш ёфта, мутаносибан ба 25%, 7% ва 6% афзоиш ёфт.Ҳиссаи содироти чойи Океания дар ҷаҳон қариб ночиз буд ва то 0,25 миллион тонна кам шуд.Мумкин аст, ки Осиё ва Африка китъахои асосии содироти чой мебошанд.
Аз соли 2000 то 2016 содироти чойи Осиё беш аз 50% содироти чойи ҷаҳониро ташкил дод.Гарчанде ки ин таносуб дар солҳои охир коҳиш ёфтааст, он то ҳол бузургтарин қитъаи содироти чой мебошад;Африка дуюмин китъаи содироти чой мебошад.Дар солхои охир чой Хиссаи экспорт як кадар афзуд.
Аз нуқтаи назари воридоти чой аз тамоми қитъаҳо, воридоти Осиё дар аввали асри 20 тақрибан 3% -ро ташкил дод.То соли 2000 он 36 фоизро ташкил дод.Дар соли 2016 он ба 45% афзуда, ба пойгоҳи асосии воридоти чой дар ҷаҳон табдил ёфт;Аврупо дар авоили асри 19 воридоти Чин 64% воридоти чойи чахониро ташкил медод, ки дар соли 2000 то 36%, ки бо Осиё мукоисашаванда буд ва минбаъд дар соли 2016 то 30% кам шуд;Воридоти Африқо аз соли 2000 то 2016 каме коҳиш ёфт, аз 17% то 14%;Воридоти чой аз Амрико ҳиссаи ҷаҳонии ҷаҳонро асосан бетағйир монд, то ҳол тақрибан 10%.Воридот аз Океания аз соли 2000 то 2016 афзоиш ёфтааст, аммо ҳиссаи он дар ҷаҳон каме коҳиш ёфтааст.Муайян кардан мумкин аст, ки Осиё ва Аврупо қитъаҳои асосии воридоти чой ба ҷаҳон мебошанд ва тамоюли воридоти чой дар Аврупо ва Осиё тамоюли «камшавӣ ва афзоиш»-ро нишон медиҳад.Осиё аз Аврупо пеш гузашта, ба бузургтарин қитъаи воридоти чой табдил ёфт.
★Тамаркузи бозори воридот ва содироти чой нисбатан мутамарказ шудааст
Панҷ кишвари содиркунандаи чой дар соли 2016 Чин, Кения, Шри-Ланка, Ҳиндустон ва Аргентина буданд, ки содироти онҳо 72,03% ҳаҷми умумии содироти чойи ҷаҳонро ташкил медиҳад.Содироти чойи даҳгонаи содиркунандагони чой 85,20%-и ҳаҷми умумии содироти чойро дар ҷаҳон ташкил медиҳад.Мумкин аст, ки кишварҳои рӯ ба тараққӣ содиркунандагони асосии чой мебошанд.Даҳ кишвари содиркунандаи чой ҳама кишварҳои рӯ ба тараққӣ мебошанд, ки ин ба қонуни савдои ҷаҳонӣ мувофиқ аст, яъне кишварҳои рӯ ба тараққӣ дар бозори ашёи хоми камарзиш бартарӣ доранд.Шри-Ланка, Хиндустон, Индонезия, Танзания ва дигар мамлакатхо экспорти чой кам шуд.Дар байни онхо экспорти Индонезия 17,12 фоиз, Шри-Ланка, Хиндустон ва Танзания мутаносибан 5,91 фоиз, 1,96 фоиз ва 10,24 фоиз кам шуд.
Аз соли 2000 то соли 2016 тиҷорати чой дар Чин идома ёфт ва рушди тиҷорати содиротии чой дар муқоиса бо тиҷорати воридотӣ дар ҳамин давра ба маротиб бештар буд.Хусусан баъди шомил шудан ба СҶТ барои тиҷорати чойи Чин имкониятҳои зиёд фароҳам оварда шудааст.Соли 2015 Чин бори аввал бузургтарин содиркунандаи чой гардид.Дар соли 2016 содироти чойи кишвари ман ба 130 кишвар ва минтақа, асосан содироти чойи сабз афзоиш ёфтааст.Бозорҳои содиротӣ инчунин асосан дар Ғарб, Шимол, Африқо, Осиё ва дигар кишварҳо ва минтақаҳо, асосан Марокаш, Ҷопон, Ӯзбекистон, ИМА, Русия, Ҳонконг, Сенегал, Гана, Мавританӣ ва ғайра мутамарказ шудаанд.
Панҷ кишвари беҳтарини воридкунандаи чой дар соли 2016 Покистон, Русия, Иёлоти Муттаҳида, Британияи Кабир ва Аморати Муттаҳидаи Араб буданд.Воридоти онҳо 39,38%-и ҳаҷми умумии воридоти чойро дар ҷаҳон ва 57,48%-и даҳ кишвари воридкунандаи чойро ташкил медиҳад.Кишварҳои рӯ ба тараққӣ аксарияти даҳ кишвари воридкунандаи чойро ташкил медиҳанд, ки ин нишон медиҳад, ки бо рушди муттасили иқтисодӣ истеъмоли чой дар кишварҳои рӯ ба тараққӣ низ тадриҷан афзоиш меёбад.Русия истеъмолкунандаи асосии чой ва воридкунандаи ҷаҳон аст.95 фоизи сокинони он одати чойнуширо доранд.Он аз соли 2000 инҷониб бузургтарин воридкунандаи чой дар ҷаҳон ба шумор меравад. Дар солҳои охир Покистон истеъмоли чойро бо суръат афзоиш додааст.Дар соли 2016 вай аз Русия пеш гузашта, чойи калонтарин дар ҷаҳон гардид.кишвари воридотӣ.
Кишварҳои пешрафта, ИМА, Британияи Кабир ва Олмон низ воридкунандагони асосии чой мебошанд.Иёлоти Муттаҳида ва Британияи Кабир яке аз воридкунандагон ва истеъмолкунандагони асосии ҷаҳон мебошанд, ки тақрибан аз тамоми кишварҳои тавлидкунандаи чой чой ворид мекунанд.Дар соли 2014 Иёлоти Муттаҳида бори аввал аз Британияи Кабир пеш гузашт ва пас аз Русия ва Покистон сеюмин бузургтарин воридкунандаи чой дар ҷаҳон шуд.Дар соли 2016 воридоти чой аз Чин ҳамагӣ 3,64% аз ҳаҷми умумии воридоти чойи ҷаҳонро ташкил дод.46 кишвари воридкунанда (минтаќањо) буданд.Шарикони асосии тиҷоратии воридотӣ Шри-Ланка, Тайван ва Ҳиндустон буданд.Ин се нафар якҷоя тақрибан 80% ҳаҷми умумии воридоти чойи Чинро ташкил медоданд.Дар баробари ин, воридоти чой ба Чин нисбат ба содироти чой хеле камтар аст.Дар соли 2016 воридоти чойи Чин ҳамагӣ 18,81% содиротро ташкил дод, ки ин нишон медиҳад, ки чой яке аз маҳсулоти асосии кишоварзист, ки аз содироти чойи Чин асъори хориҷӣ ба даст меорад.
Вақти фиристодан: 17 март-2021
